LUTA HAMUTUK "KONSIDERA GOVERNU HALO KRIME"

Kablakihun,   Jornal Diario Nasional loron 

dili; 27/03/2012

dW

Instituisaun Luta Hamutuk ne’ebe mak durante ne’e hala'o advokasia no monitoring ba justisa ekonomia iha rai laran, konsidera Governu halo krime, tanba fos 2010 fahe fali iha 2012. 

"Mericio Akara" hateten, hahalok ne’e "Krime kontra sistema Finanseiru" tanba  LOHIN POVU  no SUBAR FOS ba PUBLIKU. “Iha tempu ne’ebe mak povu sente presija liu fos, Governu dehan fos laiha ona. Mais agora besik eleisaun no iha tinan 2012 tiha ona mak Governu foin hasai fos tinan 2010 nian, hodi fahe ba povu”, hateten Director Luta Hamutuk Mericio Akara ba jornal Nacional Diario iha nia servisu fatin Palapaço Dili Segunda (26/03) wainhira husu nia komentario kona ba politika Governu fahe fos ba benefisiariu sira iha Dili. 

Antes ne’e Xefi Suku Bemori "Afonso da Cruz" husi Sub-distritu Nain Feto hateten katak, fos ne’ebe benefisiariu sira simu ne’e la’os fos tinan 2012 nian, maibe tinan 2010 nian hodi ba fahe ba feto faluk no oan kiak sira, no ba sira ne’ebe mak kbi’it la to’o hodi sustenta sira nia familia. 

Alende ne’e benefisiariu sira balun mos hato’o sira nia lamentasaun katak, politika governu fahe fos ba sira ne’e parte ida atu ajuda duni sira, maibe iha parte seluk mos hatoman sira hodi sai dependensia ba Governu. 

“Ba hau ("Gaspar Afonso, iha Sub-distrito Nain Feto Sabado 24/03...read) simu fos ne’e benefisiu hotu, maibe ba ami ne’ebe mak ho difisiente ami sente ida ne’e ladun diak mai ami, ami sente duni hetan atensaun husi Governu maibe iha parte ida mos ba ami katak ida ne’e membiasakan (hatoman) ami hodi hein husu ajuda direitamente, maibe tuir lolos ami sira ne’e bele hetan formasaun ida ne’ebe maka ami bele buka rasik. Se Governu hatoman ida hanesan ne’e ema ne’ebe maka tuir ona formasaun bele buka moris, sira ne'e mos hakarak hein para Governu fo deit”.  

Tuir observasaun Jornalista Jornal Nacional Diario iha terenu nota katak, maske fos sira ne’e Governu dehan atu fahe ba ema ne’ebe kbiit la’ek, maibe realidade iha terenu nota katak la’os deit benefisiarius kbiit laek mesak mak simu. Maibe povu babain mos simu hotu fos kuandu hatudu kartaun eleitoral. 

Husi sorin seluk Director Luta Hamutuk "Maricio Akara" dehan, ho pilitika Governu nian ne’e bele hamosu interpretasaun oi-oin no ema bele valoriza katak atu buka simpatia no buka votus. “Tanba dadaun ne’e besik ona eleisaun, entaun komesa iha aprosimasaun oi-oin, hasai fos hodi fahe ka distribui ba povu. Komesa hadia dalan iha fatin hotu-hotu. Ida ne’e bele hamosu analiza balun no ema nia interpretasaun katak bainhira besik eleisaun ema hotu buka simpatia ne’ebe nia kontestu para hetan votus. Hau hanoin analiza sira hanesan ne’e normal tanba ne’e derepenti realidade ne’e sai oin seluk”. 

Ho ida ne’e "Mericio Akara" kestiona katak, iha tempu ne’ebe mak povu sente presija fos no ajuda husi Governu, Governu dehan osan laiha, fos hotu tiha ona. “Nusa mak fahe fos ne’e la’os uluk kedas, maibe foin mak fahe? Afinal iha tinan kotuk ne’e folin fos sae. Dala barak liu povu no sosiedade sira kestiona maibe agora derepenti deit fasil. Ami nia hanoin festa demokrasia ne’e diak liu lao ho murni labele iha money politika, labele uza sasan Governu para buka simpatia ou votus. Por ezemplu, fahe sasan, fahe fos. Lolos ne’e, ema bolu money politik, uza osan para manan poder”. 

"Mericio Akara" argumenta “Atu sai lider ida ne’ebe diak no sai responsabilidade ba nasaun no povu, ida poder povu mak sei hatudu no fo se mak bele atu lori poder ida ne’e. Eleisaun nu’udar tempu avaliasaun jeral ba povu atu hili nafatin ou hili seluk. Eleisaun nu’udar prosesu natureza ida tanba sentimentu povu atu hili lideransa foun. Fahe sasan hanesan mos sosa poder, ida ne’e ladun eduka povu. Ne’ebe indikasaun katak buat hotu resolve ho osan ne’ebe loron ruma osan laiha ita foti osan estadu hodi hola votus i ida ne’e hakanek prosesu demokrasia ba oin”. 

Ho ida ne’e Mericio Akara husu ba instituisaun relevante Komisaun Anti Korupsaun (KAK), Provedoria Direitus Humanus no Justisa (PDHJ), Procurador Jeral da Republika (PJR), no Inspektur Jeral tenke halo investigasaun. 

“Institutisaun hirak ne’ebe iha por izemplu PDHJ, KAK, Inspektur Jeral no Prokurador Jeral hirak ne’e tenke iha pro aktivu para halo investigasaun no halo cek ba osan ne’ebe aloka atu sosa fos iha 2010 nusa mak fos ne’e fahe fali iha 2012. ida ne’e nudar responsavel ba departamentu ne’ebe relevante, sosiedade civil hahu kestiona tanba sa mak uluk la fahe I agora derepenti iha fali no tanba sa mak tempu eleisaun fos komesa iha fali. Ida ne’e nu’dar kebohongan publik”, katak Mericio Akara. 

Kona ba kestaun ne’e Mericio Akara mos sujere, alende PDHJ, KAK no Procurador Jeral, Primeiro Ministro nu’udar Sefi do Guvernu iha poder boot atu fo sansaun ba departamentu hirak ne’ebe la’o la tuir lei ne’ebe iha......by; Ina