KOMITE MONITORIZASAUN NO SUPERVIZAUN PROJEKTO DEZENVOLVIMENTU INFRASTRUKTURA IHA SUB DISTRITU BAZARTETE



Mericio AKARA
Directur LUTA HAMUTUK

"Resultadu Monitoramentu Segundo Semester Sekertariadu Tekniko Komite ba projektu PDD no Programa PDL iha Sub Distrito Bazartete Distrito Liquisa"

Intrudusaun

Iha segundo semester anu fiskal 2010 Focal Point Distrito Liquisa no komite kontinua halo Monitoramentu ba projektu Orsamentu Geral do Estadu 2010 nebe transfere ba projektu PDD no kontinua halo monitoramentu ba preparasaun planu programa PDL iha distrito Liquisa.

Durante monitoramentu nebe mak focal point no komite halo nia resultadu mak hanesan tuir mai ne’e:

I. Projektu PDD

Durante monitoramentu ba projektu orsamentu Geral do Estadu tinan 2010 nebe mak transfere ba projektu PDD; sekretariadu tekniku komite konsege identifika alokasaun projektu PDD ba distrito Liquisa hamutuk 23 Projektu ho total orsamentu hamutuk US$ 2,121,618.94. Maibe alokasaun projektu hirak ne’e la aloka ba 23 suku iha distrito Liquisa tamba suku balu hetan projektu rua to’o tolu.

Sekretariadu tekniku komite mos identifika total alokasaun projektu ba sub distrito Bazartete hamutuk projektu 6 ho total orsamentu hanesan tuir mai ne’e:

• Instalasaun kanu, moru hadulas, no instalasaun elektrisidade iha Bomba Suco Lauhata- Bazartete(OGE 2010) ho total orsamentu hamutuk US$ 60.000,00 aloka husi Ministeriu Infrastruktura. Kompania mak Implamenta projektu ne’e Asumanu Const. Unip.Lda
• Perfurasaun no instalasaun be’e mos Iha Distrito Liquisa iha Aldeia Mota ikun Suco Motaulun Liquica (OGE) ho total orsamentu inisiu hamutuk US$ 80.000,00 aloka husi Ministeriu Infrastruktura. Kompania mak implementa projektu ne’e mak Kompania Dato Const. Unip Lda
• Konstruksaun sentru Komunitariu aldeia  Hatu-besilolo suku Ulmera ho orsamentu hamutuk US$ 7,500.00 aloka husi MAEOT. Kompania mak implementa projektu ne’e saream Const. Unip Lda
• Manutensaun Rutinas Estradas, Tibar –Lebuloa ho total orsamentu hamutuk 100,000.00. aloka husi Ministeriu Infrastruktura. Kompania mak implementa projektu ne’e mak Raibow Const. Unip Lda
• Konstruksaun Mini Merkado Ulmera-Lebuloa ho total orsamentu hamutuk US$ 30,000.00 aloka husi Ministeriu Ekonomia e Dezenvolvimentu. Kompania mak Implementa projektu ne’e mak kompania Banir-lema const.Unip Lda
• Kontrolo de Cheias-Tibar river ho total orsamentu hamutuk US$ 100,000.00 aloka husi Ministeriu Infrastruktura. Kompania mak implementa projektu ne’e Kevin Konstr. Unip Lda

Iha monitoramentu ba projektu PDD sekretariadu tekniku mos identifika katak partisipasaun no komunidade hira mak hanesan benefisiariu la klaru maske orsamentu projektu PDD exsekuta husi Ministeriu Administrasaun Estatal e Ordenamentu Teritorio tamba projektu hirak ne’e la uza mekanismu hanesan projektu PDL.

Iha monitoramentu segundo semester ba projektu PDD komite mos fokus hodi halo monitoramentu ba Projektu 3 iha sub distrito Bazartete, projektu hirak ne’e mak hanesan tuir mai ne’e: 

1. Konstruksaun be’e mos ravitasaun iha Aldeia Urluli, Fatunero, -Ergoa, Fatuhou Suko Leorema Liquica (OGE 2010/PDD)

Monitorizasaun Input

Monitoriamentu input sekertariadu tekniku konsege identifika katak projektu nebe tuir karta despaisu ho numeru 66/200306/SAS-Lqc./III/2010 husi direitur SAS distrito Liquisa nebe hateten katak projektu ida ne’e la implementa maibe tuir relatoriu segundo trimestral exsekusaun orsamentu geral do  estadu tinan 2010 iha pajina 227 dokumentu kompletu hateten katak projektu ida ne’e inklui ona ba projektu PDD no dokumentus kompletu iha ekipa distrito maibe to’o agora seidauk implementa.  

2. Instalasaun kanu, moru hadulas, no instalasaun elektrisidade iha Bomba Suco Lauhata- Bazartete (OGE 2010)

Monitoramentu ba projektu ida ne’e ekipa sekretariadu tekniku identifika katak projektu ne’e implementa ona, no iha prosesu implementasaun projektu ne’e sekretariadu tekniku identifika mos kompania iha transparansia tamba kompania tau kuandru projektu iha fatin implementasaun projektu.

 

3. Perfurasaun no Instalasaun be’e mos Iha Distrito Liquisa iha Aldeia Motaikun Suco Motaulun Liquica (OGE)

Monitoramentu input ba projektu ida ne’e sekretariadu tekniku konsege identifika total orsamentu inisiu hamutuk 80.000,00 maibe depois iha mudansa orsamentu aumenta ba 137,035.90 . iha prosesu Monitoramentu ba implementasaun projektu ne’e sekretariadu tekniku identifika katak komunidade nebe hanesan benefisiariu ladun satisfas ho implementasaun projektu tamba la tuir komunidade nia hakarak, tuir komunidade katak tuir lolos tenke iha tanke maibe kompania tau deit tornera hanesan fatin estasaun be’e nian.

II. Monitoring Programa PDL Iha Distrito Liquisa

Iha segundo monitoramentu input ba prosesu preparasaun planu PDL iha Distrito Liquisa, ekipa sekretariadu tekniku konsege identifika katak total alokasaun orsamentu capital no reguler programa PDL iha distrito Liquisa Hamutuk US$ 207,440.50. Sekretariadu tekniku komite mos identifika katak  projektu nebe mak hetan ona aprovasaun final iha nivel distrito hamutuk projektu 8 projektu hirak ne’e mak sei implementa iha tinan 2011. Projektu 8 ne’e mak hanesan tuir mai ne’e: Kuda ai oan 4 ha iha area Karimbala, Konstruksaun eskola primaria Filial Humbuti iha suku Tibar, Mobiliares ba Pasiente Klinika hotu, konstruksaun tanke no kanalizasaun sistema be’e mos Suku Asumanu, konstruksaun be’e mos ba aldeia 5 iha suku Ulumera, rehabilitasaun be’e posu no konstruksaun MCK Suku Maumeta, konstruksaun Postu Siska Maumeta-Lau iha suku Maumeta,  no konstruksaun tanki no rehab. kanu be’e mos suku daruleteSekretariadu tekniku mos identifika katak projektu balu nebe mak sai mos hanesan prioridade komunidade maibe la liu tais inisial tamba la tuir menu indikativu, sei proposta ba Governu nasional hodi bele toma atensaun, projektu hirak ne’e mak hanesan projektu eskola pre-sekundariu iha suku Leorema no Fatumasi, rehabilitasaun Valeta Residensia AD, Konstruksaun Valeta Publik, Konstruksaun Trotoar, Konstruksaun Moru ba Jardim Publiko. Husi total projektu 8 nebe liu ona aprovasaun final iha nivel distrito ne’e sei implementa iha sub distrito hirak mak iha distrito Liquisa hanesan tuir mai ne’e: Sub Distrito Bazartete hetan projektu haat(4), Sub distrito Liquisa hetan projektu tolu (3) no Sub Distrito Maubara hetan Projektu ida(1).

Total projektu 4 nebe mak aloka ba sub distrito Bazartete sei implementa iha suku 3 hanesan, Konstruksaun eskola primaria Filial Humbuti iha suku Tibar, konstruksaun be’e mos ba aldeia 5 iha suku Ulumera, rehabilitasaun be’e posu no konstruksaun MCK no konstruksaun Postu Siska Maumeta-Lau iha suku Maumeta

Iha monitoramentu ba projektu PDL iha distrito Liquisa Luta Hamutuk no Komite mos identifika katak proposta komunidade balu nebe prioridade maibe la liu tamba la tuir menu indikativu mak determina ona iha dekretu lei programa PDL hanesan eskola pre- sekundariu iha suku Leorema no Fatumasi,  

Opinaun Luta Hamutuk

Bazeia ba resultadu monitoramentu nebe diskute ho membru komite sira iha sub distrito Bazartete, Luta Hamutuk no komite hakarak hato’o nia opinaun hanesan tuir mai ne’e:

• Luta Hamutuk no komite nia opinaun katak projektu PDD hatudu inkapasidade Governu AMP hodi exsekuta Orsamentu Geral do Estadu tamba la konsege exekuta Orsamentu Geral do Estadu liu-liu kapital dezenvolvimentu iha premeiru no Segundo trimester tamba ne’e transfere ba projektu PDD nebe fasil hodi halo exsekusaun.
• Luta Hamutuk no komite mos kestiona projektu Konstruksaun be’e mos ravitasaun iha Aldeia Urluli, Fatunero, -Ergoa, Fatuhou Suco Leorema Liquica (OGE 2010/PDD) nebe la inklui projektu PDD  23 mak aloka ba distrito Liquisa maibe tuir relatoriu do segundo trimestra Orsamentu 2010 hateten katak projektu ida ne’e inklui ona ba projektu PDD
• Luta Hamutuk ho Komite hare katak la iha sistema kontrolo kualidade ba prosesu implementasaun projektu PDD husi Governu maske iha ekipa task force iha nivel distrito
• Governu seidauk iha vontade diak atu involve lider komunitariu (xefe suku) hodi halo kontrolo ba prosesu implementasaun projektu PDD atu nune bele iha akuntabilidade hamutuk ba projektu PDD mak implementa iha sira nia suku
• Luta Hamutuk hare katak projektu PDL balu nebe mak la liu iha tais iha nivel distrito tamba la tuir menu indikativu maibe projektu hirak ne’e prioridade ba komunidade hanesan proposta eskola pre-sekundariu Leorema no Fatumasi. No Luta Hamutuk ho komite hanoin katak Ministeriu administrasaun Estatal e Ordenamentu Territoriu no Ministeriu Edukasaun presija konsidera proposta ida ne’e.
• Tuir Luta Hamutuk no komite nia hanoin katak Problema ida ne’e akontese tamba kompania no Governu la involve komunidade hanesan benefisiariu iha prosesu Planeamentu no implementasaun projektu
• Luta Hamutuk no Komite nia opinaun katak Governu la iha vontade atu aprende husi failansu projektu Pakote referendum/PPR tamba ne’e problema ne’e repete fila-fali iha projektu PDD

Rekomendasaun   

Bazeia ba resultadu monitoring no analiza, Luta Hamutuk no komite hakarak rekomenda ba Governu liu-liu Ministeriu Estatal. Rekomendasaun hirak ne’e hanesan tuir mai ne’e:

• Rekomenda ba Governu liu-liu ministeriu no sekretariu do estadu sira  atu hadia nia kapasidade ba exsekusaun no planeamentu iha prosesu orsamentu geral do estadu atu nune’e tinan-tinan Orsamentu Geral do Estadu bele exsekuta tuir planu mak iha no la transfere ba pakote
• Rekomenda ba Komisaun Anti Korupsaun no Provedor Direitus Humanus asuntu Boa Governasaun atu halo investigasaun ba projektu Konstruksaun be’e mos ravitasaun iha Aldeia Urluli, Fatunero, -Ergoa, Fatuhou(OGE 2010/PDD) iha suku Leorema sub Distrito Bazartete nebe mak iha dokumentu relatoriu do Segundo trimester de 2010 pajina 227 nebe hataten katak projektu ida ne’e inklui ba projektu PDD maibe iha lista alokasaun projektu PDD iha ministeriu Administrasaun Estatal e Ordenamentu territorio la iha
• Rekomenda ba Governu atu involve lider komunitariu no komunidade iha projektu PDD atu nune bele iha akuntabilidade hamutuk ba implementasaun projektu
• Rekomenda ba Ministeriu administrasaun Estatal e Ordenamentu Territoriu no Ministeriu Edukasaun atu konsidera proposta eskola pre-sekundariu iha suku Leorema no Fatumasi sub distrito Bazartete tamba tuir komunidade projektu ne’e prioridade ba sira.

Dili: 26 de Outubru de 2010

Mericio Akara

Diretur Eksekutivu Luta Hamutuk

(+670) 7263783

Dirigente Media KABLAKIHUN

dw