Jumat, 08 April 2011

Kondisaun Estrada Dare Atu Kotu : Sei Fo Impaktu Ba Aktividade Komunidade Iha Suku Dare




Kondisaun Estrada Dare Atu Kotu :
 Sei Fo Impaktu Ba Aktividade Komunidade Iha Suku Dare

KABLAKIHUN,  Dili, 06-04-2011

"Directur Luta Hamutuk MERICIO AKARA"
Directur Luta Hamutuk "MERICIO AKARA" iha karta popular nebe mak KABLAKIHUN asesu hateten katak: Estrada nebe mak liga Aldeia Fila Be´e Ba Tua ba Aldeia ha´at mak hanesan aldeia Kulau 1, Kulau 2, Lelaus, no Casanava nebe nia kondisaun atu kotu tamba hetan estragus husi udan nebe akontes iha fulan Outubru 2010. Tuir Directur Luta Hamutuk "MERICIO AKARA" Estrada hanesan infrastruktura baziku nebe importante ba prosesu dezenvolvimentu nasional. Estrada sei fasilita aktividade Sosial, Kultura, no Ekonomia komunidade tanba ne'e infrastruktura estrada hotu tenke iha kondisaun nebe diak. 

Iha loron Tersa-Feira 15 Febreiru 2011, Diretur Luta Hamutuk "MERICIO AKARA" hetan konvite sai hanesan orador ba sorumotu ho Autoridade Lokal iha Suku Vera Cruz hodi kolia konaba dezenvolvimentu Infrastruktura iha Sub Distrito Vera Cruz nebe organiza husi UNMIT.  Iha prosesu diskusaun, Luta Hamutuk hetan proposta husi Xefe Suku Dare hodi halo Advokasia ba kondisaun Estrada iha Suku Dare nebe iha kondisaun perigu tamba atu kotu.

Bazeia ba proposta xefe Suku Dare, Luta Hamutuk halo monitoramentu ba estrada né hodi halo levantamentu dadus. Husi resultado monitoramentu né Luta Hamutuk hakarak hato´o difikuldade komunidade iha Suku Dare liu husi karta popular ba Orgaun Estado nasaun né atu bele toma medidas inmediatamente. 

Perfil Suku Dare
Dare Suku ida nebe pertense ba Sub Distrito Vera Cruz, Distrito Dili. Total populasaun iha Suku Dare Hamutuk 3019, kompostu husi total mane hamutuk 1659 no Feto hamutuk 1360, Total uma kain Suku Dare hamutuk 520 husi total Aldeia 10.  75% husi total populasaun moris ho vida Agrikultor, Produtu Lokal mak Agrikultor iha Suku ne'e nia produs mak hanesan Batar, Aifuan, Modo, Cafe no Tua Mutin.

Difikuldade Komunidade
Difikuldade komunidade iha Suku Dare mak Kondisaun estrada nebe mak liga Aldeia Fila Be´e Ba Tua ba Aldeia ha´at mak hanesan aldeia Kulau 1, Kulau 2, Lelaus, no Casanava nebe nia kondisaun atu kotu tamba hetan estragus husi udan nebe akontes iha fulan Outubru 2010. Kondisaun ida né sei fo impaktu ba aktividade importante komunidade iha suku Dare hanesan tuir mai né:

Edukasaun
Kondisaun estrada nebe mak atu kotu né sei fo impaktu ba aktividade edukasaun hanesan kareta sei labele tula hahan merenda eskolar ba eskola primaria ho alunus ±300 pesoas iha eskola primaria Lelaus no sei difikulta alunus ± 50 pesoas nebe eskola iha Pre-Sekundariu Katolika Dare.


Saude
Kondisaun estrada nebe mak atu kotu sei fo impaktu mos ba aktividade komunidade iha seitor saude nia hanesan ambulansia labele ba tula pasiente sira no bele impata programa siska iha aldeia 4 hanesan aldeia Kulau 1, Kulau 2, Lelaus, no Casanava. Iha parte seluk populasaun aldeia 4 hanesan Aldeia Kulau 1, Kulau 2, Lelaus, no Casanava wainhira estrada né kotu susar atu asesu ba sentru saude nebe iha Aldeia Fila Beé Ba Tua hodi halo tratamentu saude.

Ekonomia
Maioria Aktividade ekonomiku komunidade iha suku né mak hanesan iha seitor  negosio kiik/kios  no agrikultura. Tuir dadus nebe mak Luta Hamutuk hetan husi Xefe suku maioria modo nebe mak fornese ba merkado Comoro no Halilaran né mai husi suku Dare iha aldeia Casanava. Maibe wainhira estrada né nia kondisaun la hadia no kotu sei difikulta mos komunidade atu asesu ba merkado.  

Sosio kultural
Aktividade komunidade importante ida mos mak sosio-kultural, atu suporta aktividade ida né estrada iha papel importante atu fasilita komunidade hodi halo komunikasaun sosial no kultural iha suku  Dare ho suku seluk. Maibe wainhira estrada né kotu sei fo impaktu ba aktividade komunidade hirak né no ikus mai komunidade susar hodi halo interaksaun sosio-kultural ho komunidade iha aldeia ka suku seluk.

Observasaun Luta Hamutuk
Bazeia ba monitoramentu input iha leten Luta Hamutuk ho komite hakarak hato’o nia opinaun hanesan tuir mai né:
  • Luta Hamutuk hare katak estrada né importante tebes ba komunidade tamba estrada né fasilita komunidade iha suku Dare iha seitor importante barak hanesan Edukasaun, Saude, Ekonomi no sosio-kultural.
  •  Luta Hamutuk hare katak wainhira estrada né la hetan atensaun husi orgaun estadu sira liu-liu Sekretariu do Estado Obras publiko mak sei fo impaktu ba aktividade komunidade iha suku Dare.
Rekomendasaun
Bazeia ba monitorizasaun nebe mak Luta Hamutuk halo hakarak hato´o rekomendasaun ba orgaun estadu hanesan tuir mai né :
  • Rekomenda ba Primeiru Ministru atu bele hola medidas ba difikuldade mak komunidade Suku Dare infrenta né; hodi bele aloka orsamentu emerjensia iha Sekretariu do Estado Obras Publiko atu bele rehabilita estrada né.
  • Rekomenda ba Parlamentu Nasional Komisaun  G asuntu Infrastruktura atu bele tau matan no prosesa difikuldade mak komunidade Dare infrenta né; atu nune Governu liu-liu Sekretariu do Estado Obras Publiko bele responde inmediatamente ba kondisaun estrada mak atu kotu iha suku Dare.
  • Rekomenda ba Governu liu-liu Sekretariu do Estado Obras Publiko atu halo rehabilitasaun ba estrada nebe nia kondisaun atu kotu, atu nune labele difikulta komunidade iha suku Dare nia aktividade.
kablakihun

Tidak ada komentar:

Posting Komentar